ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය මත පදනම් වූ හිංසනය…

2021 Jul 12

මෙම ලිපිය පදනම් වී ඇත්තේ “නීතිය එළියයි – සාමාන්‍ය ජනතාව දැනුවත් කිරීම සඳහා ශ්‍රී ලංකාවේ නීතිඥයන් සමග පවත්වනු ලබන ත්‍රිභාෂා නීති සාකච්ඡා මාලාව ඇසුරෙනි. මෙය සංවිධානය කරනු ලබන්නේ ශ්‍රී ලංකාවේ නීති ශිෂ්‍ය සංසදයේ මහජන සුභසාධක කමිටුව විසිනි.

ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය මත පදනම් වූ හිංසනය පිළිබඳ සාකච්ඡාවට සහභාගී වූ කථිකයන් වුයේ,

අරිත වික්‍රමසිංහ මහතා – නීතිඥ සහ iProbono හි සමානාත්මතා අධ්‍යක්ෂක වන ඔහු සංවිධානයේ එල්ජීබීටී යුක්තිය සඳහා ප්‍රවේශ වීමට මුලික වී ක්‍රියාකරන අතර විවිධත්වය හා ඇතුළත් කිරීමේ ක්ෂේත්‍රයේ පුරෝගාමී ක්‍රියාකාරිකයෙකි. ගෝලීය වශයෙන් විවිධත්වය, සමානාත්මතාවය සහ මානව හිමිකම් – විශේෂයෙන් එල්ජීබීටී අයිතිවාසිකම් – ප්‍රවර්ධනය කිරීම සඳහා අරිත  විසින් මුල පිරීම් සහ ප්‍රෝ බෝනෝ ව්‍යාපෘති රාශියක් මෙහෙයවා ඇත.

වාසනා කන්නන්ගර මෙනවිය -නීතිඥ සහ Child Protection Force හි නීති නිලධාරී

ස්වස්තිකා අරුලිංගම් මෙනවිය – නීතිඥ, උතුරු හා නැගෙනහිර වැඩසටහන් ආධාරක ඒකකයේ නීති ආධාර කොමිෂන් සභාවේ හිටපු ව්‍යාපෘති කළමනාකාරිණි

ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය මත පදනම් වූ හිංසනය යනු කුමක්ද? ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය මත පදනම් වූ හිංසනයේ වර්ග මොනවාද? මෙය සිදු කල හැක්කේ කාටද සහ මෙය සිදු වී හැකි ස්ථාන මොනවාද ?

අරිත – ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය මත පදනම් වූ හිංසනය කියන යෙදුමේ ස්ත්‍රී පුරුෂභාවය උදාසීනයි. ඒ කියන්නේ කිසියම් පුද්ගලයෙකුට එරෙහිව සිදුකරන ශාරීරික හෝ මානසික හිංසනය ඇති කරන ක්‍රියා. කාන්තාවන්ට එරෙහිව අධික ප්‍රචණ්ඩත්වයක් තිබෙනවා. මෑතකදී කරන ලද රජයේ සමීක්ෂණයකින් හෙළි වී ඇත්තේ කාන්තාවන් පස්දෙනෙක්ගෙන් එක අයෙක් ශාරීරික හා ලිංගික හිංසනයන්ට ගොදුරු වී ඇති බවයි.  පොදු ප්‍රවාහන සේවය භාවිතා කරන කාන්තාවන්ගෙන් 95% ක්ම ලිංගික හිරිහැරවලට ගොදුරු වන බව UNFPA වාර්තාවක් සඳහන් කරනවා. දිගු කාලයක් තිස්සේ පිරිමින් මෙම ප්‍රචණ්ඩත්වයේ වැරදිකරුවෙකු ලෙස ඔවුන්ගේ භූමිකාව ප්‍රතික්ෂේප කලත්  මේ වනවිට ඔවුන් වැඩි වැඩියෙන් තමන්ගේ ක්‍රියාවලට වගකීම ගන්න සිදුවන ලෙසට සමාජයෙන් පීඩනයක් එල්ල වෙලා තිබෙනවා. මේ දත්ත දිහා බලන විට පැහැදිලියි පොදු ප්‍රවාහන සේවය භාවිතා කරන කාන්තාවන්ගෙන් 95% ක්ම ලිංගික හිරිහැරවලට ලක්වන බව. එමගින් අදහස් වෙන්නේ පුරුෂයින්ගෙන් බහුතරයක් මෙවැනි හිංසනයන් සිදුවීමට  වගකිව යුතු වන බවයි. පුරුෂයන් ලෙස අප වගකීම ගත යුතු අතර මීට වඩා වගවීමක් තිබිය යුතුයි.අප සතු වගවීම ප්‍රමාණවත් නැහැ. උදාහරණයක් විදියට දුෂණය කිරීම ගත්තොත්, වාර්තා වුනු සිදිධි 6000 ක් පමණ තිබුනත් ගිය වසරේ එක පුද්ගලයෙක් පමණයි දුෂණය කිරීමට නීතියෙන් වරදකරු වුණේ.

ස්වස්තිකා – ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය මත පදනම් වූ හිංසනය සේවා ස්ථානයේ හෝ ඕනෑම පොදු ස්ථානයක සිදු විය හැකියි. හිංසනය ශාරීරිකව, ලිංගිකව හෝ මානසිකව සිදුවිය හැකියි. ගැහැණු ළමයින්ට දෙන සාමාන්‍ය උපදෙස තමයි “රෑට එලියට යන්න එපා, ඒක පරිස්සම් නෑ” කියන දේ. නමුත් අපි දකින්න අසමත් වෙලා තිබෙනවා කාන්තාවන් තමාගේ පවුලේ සාමාජිකයන්ගේ  හෝ සමීප සහකරුවන්ගේ හිංසනයට නිවසේදීම ලක්වෙනවා කියන දේ. මේක විවෘතව කතා කෙරෙන මාතෘකාවක් නෙවෙයි. තවදුරටත් කියනවා නම්, කාන්තාවෝ රැකියාවේදී සිදුවන හිංසනය ගැන පැමිණිලි කරන්නේ නැහැ රැකියාව අහිමි වෙයි කියන බය නිසා. මම දකින විදියට නම් ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය මත පදනම් වූ හිංසනය බොහෝ විට සිදුවිය හැක්කේ පුද්ගලික අවකාශවලදියි.

අරිත – හිංසනය ශාරීරික, මානසික හෝ මුල්‍යමය විය හැකියි. මෙය පුද්ගලයෙකුට තවත් කෙනෙකුට පාලනය කළ හැකි මට්ටම මත පදනම් වෙනවා.

ශාරීරික හිංසනය

ස්පර්ශයක් මඟින් ඔබට ජීවිතයට තර්ජනයක් දැනිය හැකි නම්, එය ශාරීරික හිංසනයක් ලෙස සැලකිය හැකියි.

වාසනා පවසන්නේ, මේ සියල්ල පුද්ගලයෙකු කෙරෙහි බලය යෙදවීම පිළිබඳව වන බවත් එය විවාහක යුවළක් තුළ මෙන්ම විවාහයෙන් පිටතදී පවා  පුරුෂයෙකු විසින් ස්ත්‍රියකට ලිංගික සංසර්ගය සඳහා බල කිරීමේදී සිදුවන බවයි. ආරක්ෂිත ලිංගික සබඳතා පැවැත්වීමට කාන්තාවන්ට අයිතියක් තිබෙනවා. පුද්ගලයෙකු මෙම අයිතිය ප්‍රතික්ෂේප කරන්නේ නම්, එය ලිංගික හිංසනයකට සමාන විය හැකියි .

චිත්තවේගීය හිංසනය

මෙය වින්දිතයාට මානසික හානියක් හෝ වේදනාවක් ගෙන දෙන සිදුවීම් මාලාවක්. එය චර්යාත්මක හා වාචික ආකාරයේ අපයෝජනයක් වන අතර එය සාමාන්‍යෙන් දිගු කාලයක් පුරාවට සිදු වෙනවා. වින්දිතයාට අනාරක්ෂිතබව සහ විශාද තත්ත්වයන් දැඩි ලෙස දැනීමට ඉඩ තිබෙනවා. වින්දිතයා චිත්තවේගීයව පහල තත්ත්වයක සිටීම, අතවරයට හෝ හිරිහැරයට ලක් වීමද විය හැකියි. ඔබේ සහකරුට කෑගැසීම, අපහාසයක් ලෙස නරක භාෂාව භාවිතා කිරීම, ඔබේ සහකරුට හානි කිරීමට තර්ජනය කිරීම චිත්තවේගීය අපයෝජනයක්.

මූල්‍ය අපයෝජනය

ගිණුම් අවහිර කිරීමෙන් සහ මුදල් සඳහා ප්‍රවේශය ප්‍රතික්ෂේප කිරීමෙන් මූල්‍ය සම්පත් පාලනය කිරීම මගින් පුද්ගලයෙකු පාලනය මෙයින් අදහස් වෙනවා.

මෙම ප්‍රචණ්ඩත්වයට හේතු වන්නේ කවුද?

අරිත – සමීක්ෂණයට සහභාගී වූ සමහර කාන්තාවන් සිතුවේ ඔවුන් එවැනි සැලකීමක් ලැබීමට සුදුසුයි කියා සහ එය අපයෝජනය සිදුවන ආකාරයක් නොවේ කියායි. ඔවුන් හිතුවේ නැහැ ඔවුන්ට සලකන විදියේ වැරද්දක් තිබෙනවා කියල.  පුරුෂමුලික සමාජ ක්‍රමය ඉතා ශක්තිමත් සහ  කාන්තාවන් එහි කොටසක්. මෙම මතය බිඳ දැමීමට යම් කාලයක් ගත වේවි. නමුත් එය කාන්තාවන් නායකත්වය දැරිය යුතු පිරිමින් සමග එක්ව කල යුතු අරගලයක්.

ස්වස්තිකා – පුද්ගලයෙක් ළමයෙක් ලෙස ප්‍රචණ්ඩත්වය අත්විඳිනවා නම්, එවැනි කෙනෙක් වැඩිහිටියෙක් ලෙස ප්‍රචණ්ඩ වීමට නැඹුරුවක්  දක්වනවා. මෙය හඳුන්වන්නේ “පරම්පරාගත ප්‍රචණ්ඩත්වය” ලෙසයි. කෙසේ වෙතත්  ප්‍රචණ්ඩත්වයට එකම හේතුව  මෙය නෙවෙයි. ළමයින් සමාජයේ පවතින මතවලින් බලපෑමට ලක් වන විට, ඔවුන් කාන්තාවන් සහ LGBTQ (පිළිවෙලින් L -සමරිසි ස්ත්‍රී, G -සමරිසි පිරිමි, B-ද්විරිසි, T -සංක්‍රාන්ති සමාජභාවී හා Q- ක්වියර) ප්‍රජාව හුදු වස්තුවක තත්ත්වයට ඇද දැමීමට පෙළඹෙන අතර පසු කාලිනව ප්‍රචණ්ඩත්වය ඇති කරන වැඩිහිටියන් බවට පත් වීමට නැඹුරුවක් දක්වනවා.

ඔබ හිරිහැරයට ලක් කිරීම (bullying) ගැන මොකක්ද හිතන්නේ? හිරිහැරයට ලක් කිරීමත් ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය මත පදනම් වූ හිංසනයේම කොටසක්ද?

අරිත – හිරිහැරයට ලක් කිරීමත් ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය මත පදනම් වූ හිංසනයේම කොටසක් තමයි. කිසියම් පුද්ගලයෙක් හිරිහැරයට ලක්වන විට (bully වන විට) එම පුද්ගලයාගේ චිත්තවේගිමය සහ ශාරීරික යහපැවැත්මට තර්ජනයක් වෙයි කියා එම පුද්ගලයාට දැනෙනවා. මෙසේ හිරිහැරයට ලක් කරන පුද්ගලයා විරුද්ධ ලිංගිකයෙක් වන විට, එය ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය මත පදනම් වූ හිංසනය යටතට වැටෙනවා.

How do men face sexual violence?

පුරුෂයන් කොහොමද ලිංගික හිංසනයට ලක් වෙන්නේ?

අරිත – බොහෝ විට කාන්තාව වඩා බලවත් තැන සිටින විට හෝ පිරිමි දරුවාගේ වගකීම දැරීම කරන විට ස්ත්‍රීන් විසින් පුරුෂයින්ට ලිංගික හිංසනය සිදු කිරීමේ ප්‍රවණතාවක් අප දකිනවා. කෙසේ වෙතත් පුරුෂයන්ට සිදුවන ලිංගික හිංසා බොහෝමයක් සිදු කර තිබෙන්නේ වෙනත් පිරිමින් විසින්. බොහෝ පිරිමි වින්දිතයින් විවෘතව කතා කරන්නේ නැත්තේ එවැනි සිදුවීම් ලැජ්ජා සහගතයි ආදී ලෙස පවතින ගර්හාව නිසායි. අපට එරෙහිව බිහිසුණු අපරාධයක් කර ඇති බව පිළිගැනීම කාන්තා ලක්ෂණයක් කියා අපට හිතන්න සලස්වල තියෙනවා. මෙවැනි සිද්ධි එක්ක විශාල ලැජ්ජාවක් බැඳිලා තිබෙද්දීම අපට කියනවා මිනිහෙක් වෙන්න කියල. පුරුෂභාවයේ තිබෙන මෙවැනි විෂ සහිත අදහස්වලට අනුව අපි වින්දිතයන් බවට පත් වුනොත්, අපි ඒ ගැන කතා කරන්න උත්සාහ කරන්නේ නෑ. අවාසනාවකට පසුව අපි ලිංගික හිංසනයේ වැරදිකරුවන් බවට පත් වෙනවා.

ස්වස්තිකා– අපි දකිනවා පුරුෂයන් තවත් පුරුෂයන්ව හිංසාවට ලක් කරනවා  පුරුෂභාවය ගැන අපහාස කරමින්. මෙය පිරිමි ළමුන් මුහුණ දෙන එක ආකාරයක හිංසනයක්. සංස්කෘතිමය වශයෙන් මේ වටා බැඳිලා තිබෙන සමාජ ආකල්පය නිසා අපි දකින්නේ නෑ පිරිමියෙක් කාන්තාවක් විසින් සිදු කල හිංසනයකට විරුද්ධව පැමිණිලි කරනවා. දුෂණය කිරීම සිදු කල හැක්කේ පුරුෂයෙක්ට පමණයි කියා උපකල්පනයක් තියෙනවා සහ මෙය අදටත් අපේ නීති තුල පිළිබිඹු වෙනවා. මේ නිසා  පුරුෂයන් ඉදිරියට පැමිණෙන්නේ නැහැ.

මෙම ප්‍රශ්නයට එරෙහිව සටන් කිරීමට සහ පුරුෂයන් මේ ගැන හඬක් නැගීමට දිරිමත් කිරීමට ඔබ යෝජනා කරන්නේ කෙසේද?

අරිත – පාසල් අධ්‍යාපනය. අපි හැමෝම දන්නවා අපිට පාසලෙන් කිසිම ආකාරයක ලිංගික අධ්‍යාපනයක් හෝ සම්බධතා පිලිබඳ අධ්‍යාපනයක් ලැබුනේ නැහැ. අපිට උගන්වල නැහැ කැමැත්ත (consent) යන්නහි තේරුම. බොහෝ පිරිමින් සහ කාන්තාවන් වටහාගෙන නැහැ කැමැත්ත යන වචනය. ළමයින් කාමුක අන්තර්ගතයන් (pornography) තුළින් සබඳතා ගැන ඉගෙන ගන්නවා. කාමුක අන්තර්ගතයන් විශාල ප්‍රමාණයක් ප්‍රචණ්ඩකාරී වන අතර ඒවා ඇතැම් ෆැන්ටසින් රඟ දක්වනවා. කැමැත්ත හෝ යහපත් සම්බන්ධතා ගැන උගන්වා නැති තරුණ දරුවෙකු මෙවැනි දේ  ලිංගික හා ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය පදනම් කරගත් හැසිරීම් සාමාන්‍යකරණය කිරීමක් ලෙස දැකීම නිසා  ඔවුන් තම සහකරුට සලකන ආකාරය කෙරෙහි බලපෑම් කරනවා. අධ්‍යාපනය නොමැතිකම කාන්තාවන්ට එරෙහි හිංසනය දිගටම කරගෙන යෑමට හේතුවක් වෙනවා.

ගෘහස්ථ ප්‍රචණ්ඩත්වය සහ ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය මත පදනම් වූ හිංසනය අතර වෙනසක් තිබෙනවද? නැතිනම් මේ දෙකම එකක්ද?

අරිත – මේ දෙක එකක් නෙවෙයි. මේ අවස්ථාවල සන්දර්භය (context) වෙනස්.

ස්ත්‍රී පුරුෂ සමාජභාවය මත පදනම් වූ හිංසනය ඕනිම තැනක සිදුවිය හැකියි. එය බස් එකේදී හෝ මුහුදු වෙරළේදී සිදු විය හැකියි. ගෘහස්ථ ප්‍රචණ්ඩත්වය සිදු වෙන්නේ පෞද්ගලික ස්ථානයක, පෞද්ගලික සම්බන්ධතාවක් තුලයි. එය අත්‍යවශයෙන්ම නිවසේදී සිදු විය යුතු නැතත් එය සිදුවන්නේ සමීප සහකරුවන් අතර.

ඔබගේ සහකරු හෝ සහකාරිය විසින් සිදුකරන හිංසනයක් වාර්තා කිරීම ගැන බැඳුනු විවිධ සමාජ ආකල්ප (stigma) පවතිනවා. ඔබ මේ අයට දෙන උපදෙස් මොනවාද?

නීතිඥවරයෙක් ලෙස මම කියන්නේ ඔබ එවැනි දෙයක් ගැන පැමිණිලි කල යුතුයි නමුත් අපි තේරුම් ගත යුතුයි හැම පුද්ගලයෙක්ම මුහුණපාන තත්ත්වයන් වෙනස් කියන කරුණ. අපට ඉතා සානුකම්පිත පොලිසියක් ද අවශ්‍ය වෙනවා, මොකද පැමිණිලි කිරීමට ගිය කාන්තාවන් ආපසු හරවා යවා තිබෙන අවස්ථා තියෙනවා. කිසිදු නීතිමය ක්‍රියාමාර්ගයක් ගැනීමකින් තොරව,පොලිසිය අපයෝජිත සම්බන්ධතාවල සිටින සහකරුවන්ව තල්ලු කරලා තියෙනවා ඔවුන්ගේ ගැටළු විසඳගෙන සමථ වෙන්න. ඕනෑම ආකාරයක ගෘහස්ථ ප්‍රචණ්ඩත්වයක් කියන්නේ අපරාධමය කරුණක්. සමීප සහකරුවන් අතර මෙය සිදු වුණා කියන කරුණ එහි සාපරාධීත්වය අඩු කරන්නේ නැහැ.

ඔබට කතා කරන්න පුලුවන්ද ශ්‍රී ලංකාවේ LGBTQ ප්‍රජාව මුහුණදෙන ප්‍රචණ්ඩත්වය ගැන? 

අරිත – වසර 3කට පමණ පෙර Equal Ground විසින් රටේ දිස්ත්‍රික්ක 25 ඇසුරෙන් සිදු කල සමීක්ෂණයකින් හෙළි වුනේ LGBTQ ප්‍රජාවෙන් 70% කිසියම් ආකාරයක හිංසනයකට මුහුණ පා ඇති බවත් 50% ක් රැකියා අවස්ථාවලින් ප්‍රතික්ෂේප වී ඇති බවයි. iProBono සමග වැඩ කරන නීතිඥවරු හෙළි කරලා තියෙනවා LGBT පුද්ගලයන් අධිකරණ වෛද්‍ය නිලධාරීන් විසින් බලහත්කාරයෙන් ගුද සහ යෝනි පරික්ෂාවන්ට ලක් කර ඇති බව.

මේ ගැටලුවට පවතින නීතිමය රාමුව කුමක්ද?

වාසනා-  පළමුව ඔබ ළඟම ඇති පොලිස් ස්ථානයේ පැමිණිල්ලක් කල යුතුයි. ඔබට කිට්ටුව පොලිස් ස්ථානයක් නැතිනම් හදිසි ඇමතුම් අංකය වන 119 ට දුරකථන ඇමතුමක් දෙන්න පුළුවන්. එහෙමත් නැති නම් ඔබට පුළුවන් පැමිණිල්ලක් කිරීම සඳහා ළඟම ඇති පොලිස් ස්ථානය ලබා ගැනීමට පොලිස් ප්‍රධාන කාර්යාලය 0112 421111 අමතන්න. ගෘහස්ථ ප්‍රචණ්ඩත්වය සඳහා තිබෙන විශේෂ ඇමතුම් අංකය 1938.

අපි අද ජිවත් වෙන්නේ ඩිජිට‍ල් ලෝකයක. ඔබට පැහැදිලි කරන්න පුලුවන්ද අන්තර්ජාලය තුල සිදුවන ලිංගික හිංසනය ගැන?

අරිත- අපි තරුණ කටයුතු අමාත්‍යාංශය සහ අධිකරණ අමාත්‍යාංශය සමඟ එක්ව සයිබර් හිරිහැර කිරීමවලට එරෙහිව සටන් කිරීමට කටයුතු කරනවා. සයිබර් අවකාශය තුල සිදු කරන හිරිහැර කිරීම්, පළිගැනීමේ අරමුණෙන් භාවිත කරන කාමුක අන්තර්ගතයන් (revenge porn) අපරාධකරණය කිරීම සඳහා අපරාධ නීති ප්‍රතිසංස්කරණය කරමින් ඉන්නේ.

ස්මාර්ට් ජංගම දුරකතනවල ව්‍යාප්තිය හේතුවෙන් මෙය ගැටළුවක් වෙලා තිබෙනවා. අපි දකිනවා ගමේ ක්‍රීඩා පිටියේ වුනු හිරිහැර කිරීම් (bullying),  නම් කියා ගැනිම සහ පුද්ගලයන් ලජ්ජාවට පත් කිරීම, අපහාස වන අයුරෙන් කතා කිරීම හෝ ප්‍රචණ්ඩ හෝ ලජ්ජාවට පත් කරන පණිවිඩ යැවීම සමාජ මාධ්‍ය තුල සිදු වෙනවා. විශාල වශයෙන් සයිබර් අවකාශය තුල ලිංගික හිරිහැර කිරීම් සිදුවෙනවා. අවාසනාවකට මෙන් වෙනත් පාසල් දැරියන්ගේ නිරුවත් රූප බෙදා හදා ගන්නා ඉතා හොදින් ස්ථාපිත වුනු, පාසල් පිරිමි ළමයින්ගේ සංවිධානාත්මක කල්ලි තිබෙනවා. ඉස්සර අපි බෙදා ගත්තේ සුපිරි වීරයන්ගේ ස්ටිකර්ස්. දැන් ඔවුන් පාසල් දැරියන්ගේ පින්තූර වෙළඳාම් කරන්නේ ඔවුන්ව සම්බන්ධතාවයකට පොළඹවා ගෙන සහ නිරුවත් පින්තූර යවන බවට තර්ජනය කරමින්. ගැහැණු ළමයා ලිංගික අවශ්‍යතාව  ඉටු කලේ නැතොත්, අනවසරයෙන් එම  ඡායාරුප ප්‍රසිද්ධ කරන, පළිගැනීමේ අරමුණෙන් කාමුක අන්තර්ගතයන් (revenge porn) භාවිත කරන ලිංගික හිංසන චක්‍රයක් බවට මෙය පත් වෙනවා. අවාසනාවට අපි දරුවන්ට ස්මාර්ට් දුරකථන ලබා දී තිබෙන්නේ එහි භාවිතය පිළිබඳව ඔවුන් දැනුවත් කිරීමකින් තොරවයි.

• ඔබට සම්පුර්ණ සාකච්ඡාව අපගේ Law Students’ Association Sri Lanka YouTube නාලිකාව ඔස්සේ නැරඹිය හැකියි.

සම කර්තෘවරු – සීනත් සකිර්, අංජලී උඩවත්ත, ශලොමි තාසන් ( ශ්‍රී ලංකා නීති ශිෂ්‍ය සංසදයේ සමාජ සුභසාධක කමිටුව)