සෑම වසරකම ,මේ කාලය වන විට ,අපේ සංස්කෘතිය හා අපේ ජාතියේ ආත්මයක් ලෙස සලකනු ලබන විශේෂ උත්සවයක් සමග මහනුවර නගරය වර්ණවත් වේ. ඇසළ පෙරහැර ගිය මස එනම් ජූලි විසි එක් වන දා “කප් සිටුවීමේ ” උත්සවයත් සමඟ ආරම්භ වු අතර,ජූලි මස 25 වෙනිදා සිට 29 දක්වා “කුඹල් පෙරහර”ද ජූලි 30 “රන්දෝලි පෙරහර”ද ආරම්භ කෙරුණි. වඩා උත්සවශ්‍රීයෙන් සමරනු ලබන “මහා රන්දෝලි පෙරහැර ” අගෝස්තු 03 වෙනිදා නිකිණි පුර පසළොස්වක පෝය දිනයේ දී පැවැත්විණි.උත්සවයේ අවසානය අගෝස්තු 4 වෙනිදා “දිය කැපීමේ මංගල්‍යයත් “සහ” දවුල් පෙරහර “සමග අවසන් විණි.මෙම නියමයන් හා සම්ප්‍රදායන්හි අදහස කුමක්ද යන්න අපි කතා කරමු.
මහනුවර පෙරහැරේ මූලාරම්භය
17 වන ශතවර්ශයේ මැද භාගයේ දී බ්‍රිතාන්‍ය නාවිකයෙකු වන රොබට් නොක්ස් ,වසර 19ක් මහනුවර රාජධානියේ සිරගත කරනු ලැබ සිටියහ.මහනුවර ඇසළ පෙරහැර පිළිබඳව මුල්ම විස්තරය සපයන්නේ මොහුයි. ඒ ” ශ්‍රී ලංකාවේ ඓතිහාසික සබඳතා “(1681) යන කෘතීය මගිනි.ඔහු ,එහි සඳහන් කළ අන්දමට පෙරහැර පැවැත්වීමට ප්‍රධාන හේතුවක් වී ඇත්තේ,ඔවුන්ගේ දෙවිවරුන්ට ගෞරවය කිරීමටයි .ඔහු “දෙවිවරුන් “ලෙස මෙහි සදහන් කරන්නේ පුරාණයේ දී ,ඇසළ පෙරහැර මගින් හින්දු දේවතාවන්ට ගෞරවය කළ බැවිනි .
එය ක්‍රි.පු 03 සියවසේදී ආරම්භ වූවක් යැයි සිතන අතර ලන්දේසීන් විසින් වෙරළබඩ පළාත් පාලනය කරනු ලබන කාලයේ සිට උඩරට රාජධානිය ස්වාධීනව පවතින කාලය දක්වාම දිගින් දිගටම පවත්වා ඇත.මූලාරම්භයේදී වැසි සඳහා දෙවියන්ට ආයාචනා කිරීමේ චාරිත්‍රයක් ලෙස මෙය පවත්වා ඇති අතර ,පසුව එය, රජුට සහ ජනතාවට ආශිර්වාද කිරීම සඳහා පවත්වනු ලැබීය .”පැරණි පෙරහර “ලෙස ද මෙම උත්සවය හඳුන්වනු ලැබිණි.
පැරණි පෙරහැර
නෝක්ස් සිය පිටුවෙ “පැරණි පෙරහැර” පිළිබඳව සිත් ඇදගන්නා සුළු චිත්‍රයක් සිතුවම් කර ඇත.මෙම උත්සවයේදී , පූජකයා පින්තාරු කරන ලද සැරයටියක් අතැතිව සිටින අතර එය මල් වලින් සරසා ඇත.ඔහුට මිනිස්සුන් වැඳ නමස්කාර කරන අතර පූජාද ඔප්පු කරයි .පූජකයා විසින් ඔහුගේ සැරයටිය උරහිස මත තබා ගෙන සුදු පැහැයෙන් සැරසුණු අලියෙක් පිට නැග ගමන් කරයි.ඔහුට ප්‍රථමයෙන් 40 ක් ,50 ක් පමණ අලි ගමන් කරයි. ඊළඟට යෝධයන් මෙන් සැරසී සිටින මිනිසුන් පෙලක් ගමන් කරයි .ඔවුන්ට පසු පසුව විශාල බෙර වාදකයින් සහ හොරණෑ කරුවන් ගමන් කරයි .ඔවුන්ට පසුපසින් පිරිමි නර්තන කණ්ඩායම් ගමන් කරයි.ඉන් පසුව ඉහළ පැළැන්තියේ නෝනාවරුන් සහ මහත්වරුන් ගමන් කරයි. මෙම උත්සවයේ දී මාර්ගය පිරිසිදු කර ඇති අතර ,මාර්ගය දෙපස දිවා රෑ දෙකෙහිම වීදි ලාම්පු දල්වා තිබේ .
නව පෙරහැර
නව පෙරහැර සහ පැරණි පෙරහැර අතර තිබෙන්නා වූ එකම වෙනස්කම වන්නේ “දළදා කරඬුව”යි.පුරාණයේ දී බොහෝ විට “දේවාල පෙරහැර” පැවැත්වුණු ලැබු අතර ,එයට ප්‍රධාන හේතුවක් වූයේ ,හින්දු සංස්කෘතිය හා බැඳී ඉන්දීය බිසෝවරුන්ව උඩරට රාජධානියේ රජ්ජුරුවන් විසින් විවාහ කර ගැනීමයි. කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජු සමයේ, දන්ත ධාතුන් වහන්සේ පෞද්ගලික දේපලක් ලෙස සැලකුණු අතර පොදු ජනතාවට එය නැරඹීමට හෝ නමස්කාර කිරීමට ඉඩ හසර නොතිබුණි . කෙසේ වෙතත්,තායිලන්තයේ උපාලි හාමුදුරුවන්ගේ උත්සාහය හේතුවෙන් උපසම්පදාව යථා තත්ත්වයට පත්කර ගැනීමට හැකි විය.ඒ අනුව , රාජසිංහ රජු විසින් ජනතාවට නැරඹීම හා නමස්කාර කිරීම සඳහා පෙරහැරට දන්ත ධාතූන් වහන්සේලා ඇතුලත් කළ යුතු බවට නියෝග ලැබුණි.
1815 දී බ්‍රිතාන්‍ය විසින් උඩරට රාජධානිය අත්පත් කරගැනීමෙන් පසු ,දන්ත දාතුන් වහන්සේගේ භාරකාරත්වය බෞද්ධ පූජකවරුන්ට පැවරූ අතර රජු නොමැති විට පරිපාලන කටයුතු කළමනාකරණය කිරීම සඳහා “දියවඩන නිලමේ” කෙනෙකු නම් කරන ලදී .බ්‍රිතාන්‍ය ආක්‍රමණයත් සමග මහනුවර ඇසළ පෙරහැර අත්හිටුවන ලැබූ අතර 1823 දී එය නැවත ස්ථාපිත කරනු ලැබුණි.
දළදා පෙරහැරේ රීතී
දළදා පෙරහැර අවට ඇති සිරිත් විරිත් වලින් බහුතරයක් සම්මත කරගෙන ඇත්තේ කුරුණෑගල හතරවන පරාක්‍රමබාහු රජ සමයේ ලියන ලද “දන්තධාතූන් චාරිත්‍ර” හා “දළදා සිරිත” යන කෘති මගිනි .
දළදා සිරිතට අනුව චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර 38 කින් සමන්විත වන පෙරහැර සුභ පැයක දී දන්ත ධාතු මන්දිරයේ පිරිසිදු කිරීම ,සුදු වලින් එල්ලා ඇති වියන් සැරසීම , රජු හා මහජනතාව ද ඇමතිවරුන්ද පිරිනැමිය යුතු පූජා මෙන්ම නගරය හැඩ ගැන්විය යුත්තේ කෙසේ ද යන සියල්ල ද එහි ඇතුළත් කර ඇත .
පෙරහැර*
“කප් සිටුවීම” සමග පෙරහැර ආරම්භ වේ.කතරගම දේවතාවිය “අසුරස් “( භූත වස්තූන්) පරාජය කිරීම සැමරීම සඳහා ඇසළ මාසයේ නව සඳ දිනයේ දී (ජූලි )ඇසළ පුර පසළොස්වක පෝය දිනයට පෙර නව සඳ දිනයේදී ,සුබ මොහොතකින් ..ඇසල ගස අභිෂේක කර ,එහි කඳ කොටස් හතරකට බෙදා, එක් එක් දේවාල භූමියේ සිටවනු ලැබේ .ගස් කදේ මෙම කොටස “කැප්” ලෙස හැඳින්වේ.කෙසේ වෙතත් වසර ගණනක් පුරා ඇසළ ගස වෙනුවට ,කොස් ගසක් හෝ රුක්අත්තන ගසක් භාවිතා කෙරුණි.මෙම ගස් කැපූ විට ,වැටෙන කිරි සමෘද්ධියේ සලකුණක් යැයි විශ්වාස කෙරේ.
උත්සවයෙහි පළමු පෙරහැර වන්නේ දින පහක් අඛණ්ඩව පවතින කුඹල් පෙරහැරයි.මෙතුළින් රාත්‍රි කාලයේ පවතින අඳුරු කාලගුණ මාධ්‍යයේ ගර්භනීය මව්වරුන්ගේ සහ ළදරුවන්ගේ අයහපත් දේ සහ අයහපත් හැඟීම් මැඩ පැවැත්වීමට හැකි බව ප්‍රදේශවාසීන් විශ්වාස කරයි.මෙහි බෙර වාදකයින් සහ ඇත් දළ, චාරිත්‍රානුකූල ඇඳුම් පැළදුම් නැති වීම මෙන්ම නිළමේවරුන් නොමැතිවීම පෙරහැර නිහතමානීව සිදු කරන බවට උදාහරණ වන අතර එය අර්ධ පෙරහැරක් ලෙස සැලකේ.
කුඹල් පෙරහැර අනුගමනය කරමින් දන්ත ධාතුන් වහන්සේ රැගෙන යන ඊළඟ පෙරහැර වන රන්දෝලි පෙරහැර ඉදිරි දින පහේදි නුවර මංසන්ධි ආලෝකමත් කරයි.ඉතිහාසයේ සඳහන් වන පරිදි මහනුවර සිටි රජුගේ ප්‍රධාන රැජින වන “රන්ඩෝලි” පෙරහැර සහ අලි ඇතුන් සමඟ මුර සංචාරයේ යෙදී තිබේ.දළදා පෙරහැර ඒකාබද්ධ වීමත් සමගම මෙම සම්ප්‍රදාය වෙනස් කිරීමට සිදුවී තිබේ. දන්තධාතූන් වහන්සේ සහිත පෙරහැර සඳහා බිසෝවරුන් ඇවිද යාම නුසුදුසු බැවින් එතැන් සිට දෝලාව පෙරහැරට එක් කර තිබේ.මෙම සම්ප්‍රදාය අදටත් දැකිය හැකියි.කෙසේ වෙතත් දේවතාවියන් සිව් දෙනාගේ සංකේත ඇතුළත් කිරීමත් සමඟ දිව්‍යමය ගෞරවයක් දැක්වීම සඳහා නූතනයේදී ප්‍රධාන වශයෙන් මුල් තැන දි තිබේ.
උත්සවයේ අවසාන පෙරහැර වන්නේ මහා රන්දෝලි පෙරහැරයි.ඇසළ පෙරහැරේ සියලු පෙරහැරවල් අතරින් අති විශිෂ්ට වූ මෙය මල්මාල සහ අලංකාර ඇඳුම්වලින් සරසා ඇති ඇත්දළ , සම්පූර්ණ චාරිත්‍රානුකූල ඇඳුම් වලින් සැරසී සිටින බෙර වාදකයින් සහ නිලමේවරුන් ගෙන් සමන්විත වේ.එයින් ප්‍රධාන අංගයක් උසුලන දියවඩන නිලමේ ඔටුනු ආභරණ සහිතව තේජාන්විත ඇඳුමකින් සැරසී සිටියි.
පෙරහැර උත්සවයේ අවසාන දිනයේදී සතර මහා දේවාල වල සිට මහවැලි ගඟ දක්වා ගැටඹෙ දියකපන්තොට පන්සලට ගමන් කරයි.මෙහිදී දිය කැපීම (ජලය කැපීම යන අර්ථය) යන චාරිත්‍රය දේවාලයේ ප්‍රධාන පූජකවරුන් විසින් සිදුකරනු ලබයි. ඉන්පසු එය දිවා කාලයේදී පෙරහැරකින් නගරයට ගමන් කරන අතර එය “දවල් පෙරහැර” ලෙස හැඳින්වේ.
සිත්ගන්නා කරුණක් : නගරයට යන ගමනේදී දවල් පෙරහැර හින්දු සිද්ධස්ථානයක් වන “පුල්ලෙයාර් කෝවිල” අසල නතර වේ.මෙය රාජාණ්ඩු යුගයේ සිට ආගම් අතර සමගිය පෙන්නුම් කිරීම සඳහා සිදුකරනු ලබන චාරිත්‍රයකි.
උඩරට සමයේ දී, දහවල් පෙරහැර හීදි පෙරහැරේ ප්‍රධානීන් විසින් පෙරහැර පිළිබඳව රජතුමා හට සැළ කරයි.මෙම චාරිත්‍රය අදත් එලෙසම ඉටු කරනු ලබනුයේ,පෙරහැර අවසානයේ දී දියවඩන නිළමේ, සතර මහා දේවාලවල නිළෙමේලා ඇතුලුව (නාථ, විෂ්ණු, කතරගම සහ පත්තිනි දේවාල),ග්‍රාමීය දේවාලවල නිළමෙලාගේත් සහාභාගීත් වයෙන් ජනාධිපතිතුමාට පෙරහැර සාර්ථකව නිම වූ බවට සැළ කරමින් “සන්නස” එනම් පෙරහැර සංදේශයක් ලබාදීමෙනි.
ඇසල පෙරහැර පිළිබද ඓතිහාසික සටහන්
ඇසළ පෙරහැර පිළිබඳ බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත සමයේ දී තොරතුරු සටහන් වේ. එහි තේජස පිළිබඳව මෙන්ම අඳුරු පැතිකඩ යන්ද විස්තර කරමින් කුතුහලය දනවන තොරතුරු ඒවායෙහි ඇතුළත්ව තිබේ.ඒ අතර මේජර් ෆොබ්ස් ගෙ සටහන් වල “ශ්‍රී ලංකාවේ අවුරුදු එකොළහක්”(1840)කෘතියෙහි ඔහු ඇසර පෙරහැර පිළිබඳව රොබට් නොක්ස් විසින් සටහන් කළ දෑ තවදුරටත් ගෙන හැර පා තිබේ. ධාතුන් වහන්සේ පිළිබඳව ද එහි ඇතුලත් වේ.නොක්ස් ගේ සටහන් අතුරින්:”ඒ විශාල ජනකායක්, පොහොසත් ඇඳුම්, දීප්තිමත් විදුලි පහන් සහ විශාල අලියෙකු මත දරා සිටින දළදා කරඬුව පෙරහැර සමග නගරයේ සීමාවට පැමිණියේ ය.”යනුවෙන් සඳහන් වේ.
සර් චාල්ස් හෙන්රි ලංකාව සහ සින්ගලීස්(1850) හි පෙරහැර හා සම්බන්ධ භීෂණය ගැන ලියමින් ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජුගේ පළි ගැනීමේ ක්‍රියාවන් විස්තර කර තිබේ .
ඇසළ පෙරහරේ පිළිබඳව තවත් කුතුහලය දනවන වාර්තාවක් වන්නේ අලෙයිස්ටර් ක්‍රවුලි ඔහු ඔහුගේ පාපොච්චාරණයේහි (1969)” බැලූ බැල්මට එය ඉතාමත් චමත්කාරයි. මෙයට වන සතුන් යොදා ගැනීම චාම් බවට හේතු වී තිබේ.”පෙරහැර යනු ප්‍රියජනක කටයුත්තකි.ඔවුන් සිය අලි ඇතුන් , නර්තන ශිල්පීන්, භික්ෂූන්, නිලධාරීන් ,බෙර, පන්දම් වැනි කිසියම් ශබ්දයක් ඇසෙන ඕනම දෙයක් සිදු කිරීමට ඉඩ සලසා දී තිබේ.”
2020 ඇසළ පෙරහැර
අතීතයේදී මෙන් නොව මේ වසරේදී ,ඇසළ පෙරහැර සංවිධායකයින් විසින් කෝවිඩ් -19 වසංගතය මැඩපැවැත්වීමේ අරමුණින් පෙරහැරට මහජනතාවට සහභාගිවීමට ඉඩ නොදෙයි.මේ වසරේදී පෙරහැරට සහභාගි වන අලි ඇතුන් සහ කලාකරුවන්ගේ සංඛ්‍යාවද අඩු කර තිබේ. උත්සවයේ සාරය කිසිදු ආකාරයකින් වෙනස් නොවේ අපේ පුරාණ ජනප්‍රවාදයේ සඳහන් වන පරිදි සියවස් ගණනාවක් පුරා ඇසළ පෙරහැර සැමවිටම දුෂ්කර කාල වලදී අපේ ජාතියට ශක්තියක් ආලෝකයක් වී තිබේ. මෙම වර්තමාන බාධාවන්ට අප මුහුණ දෙන විටදී ද එය අපේ ජාතියේ ශක්තිය හා නොපසුබට උත්සාහය යළි තහවුරු කිරීමට උපකාරී වනු ඇතැයි අපේ බලාපොරොත්තුවයි.
